Гаагада НАТО саммиті өтті
Гаагада НАТО саммиті аяқталып жатыр, оған мүше 32 мемлекеттің, сондай-ақ бірқатар серіктес мемлекеттердің, соның ішінде Украинаның басшылары қатысты. Бұл альянстың жаңа бас хатшысы Марк Рютте үшін бірінші саммит және Нидерландыда өткен әскери-саяси блок көшбасшыларының алғашқы ресми кездесуі. Басты мәселе альянс мүшелерінің қаржылық міндеттемелері болды.
2035 жылға қарай НАТО мүшелері қорғанысқа 2% емес, 5% жұмсауы керек. Киевке әскери көмек қорғаныс шығындары ретінде қарастырылады.
Оның көптеген қатысушылары Гаагадағы НАТО саммитін «тарихи», «бұрылыс нүктесі» деп атады және сәрсенбіде, 25 маусымда өткен қорытынды баспасөз мәслихатында Солтүстік Атлантикалық альянстың бас хатшысы Марк Рютте бұл саммитті «ұжымдық қорғаныстағы кванттық секіріс» деп сипаттады. Сонымен бірге, АҚШ Мемлекеттік хатшысы Марко Рубио оны «Трамп саммиті» деп атады, соның арқасында, Рубионың айтуынша, НАТО бұл тарихи серпіліске қол жеткізді: одақтастар 2035 жылға қарай қорғанысқа жалпы ішкі өнімінің кемінде 5 пайызын бөлуге уәде берді: қазір бұл көрсеткіш 2 пайызды құрайды.
Саммит алаңында журналистер, саясаткерлер мен сарапшылар бұл шешімнің қабылдануына не түрткі болғанын – АҚШ президенті Дональд Трамптың қысымы ма немесе Ресейдің Украинадағы ауқымды агрессиясы ма деген сұрақты көп талқылады. Германия канцлері Фридрих Мерц саммиттен кейін: «Бұл инвестициялар ешкімге ұнау үшін емес. Біз оларды өз мүддеміз үшін жасап жатырмыз — біз өзіміздің еркіндігіміз, қауіпсіздігіміз бен өркендеуіміз үшін инвестиция жасаймыз», — деді.
Рютте, өз кезегінде, бұл Трамптың еңбегі екенін алға тартады. «Егер ол президент болып қайта сайланбаса, бұл саммиттің нәтижесі дәл осылай болатынын елестете аласыз ба?, — деп НАТО Бас хатшысы журналистің сұрағына сұрақпен жауап берді.
НАТО мүшелерінің жаңа міндеттемесінің маңызды аспектісі қорғаныс шығындарының 5 пайыздық квотасына Украинаға әскери көмек көрсетуді қосу болып табылады. «Одақтастар біздің қауіпсіздігімізге ықпал ететін Украинаны қолдауға берік егемендік міндеттемесін растайды және осы мақсатта одақтастардың қорғаныс шығындарын есептеген кезде Украинаның қорғанысы мен оның қорғаныс өнеркәсібіне қосқан тікелей үлесін ескереді», — делінген саммиттің қорытынды мәлімдемесінде.
Бұл жоспарды жүзеге асырудың техникалық мәліметтері әлі белгісіз, бірақ Киев нәтижеге риза. «Украина тарапы одақтастардың қорғаныс шығындарын жылына 5 пайызға дейін ұлғайту ниетін құптайды және осы ұлғайтылған қаржыландырудың құрамдас бөлігі ретінде Украинаға қолдау мен оның қорғаныс қабілетіне инвестицияларды есепке алады», — делінген НАТО кеңесі отырысының қорытындысы бойынша Украина сыртқы істер министрлігі баспасөз хабарламасында.
Киевте көп күткен саммит аясында Зеленскиймен қысқа кездесудің нәтижелері туралы сұраққа Трамп «ол жай ғана оның жағдайын білгім келді» деді.
Неліктен Украинадағы соғысты әлі аяқтай алмадыңыз деген сұраққа АҚШ президенті: «Себебі, бұл адамдар өздеріне елестеткеннен, қиын. Владимир Путинмен қиынырақ болды. Шынымды айтсам, менде Зеленскиймен біраз проблемалар болды», — деп жауап берді.
Америка президенті ұшақта өзімен бірге жүрген журналистерге Солтүстік Атлантикалық шарттың ұжымдық қорғаныс туралы 5-бабында «көптеген анықтамалар бар» деп айтқанда, НАТО одақтастарын үрейлендірді. Саммит коммюникесі мәлімдеме жарияланғаннан кейін ғана күмән сейілді, оның бірінші абзацында: «Біз Вашингтон шартының 5-бабында бекітілген ұжымдық қорғанысқа деген мызғымас ұстанымымызды растаймыз, оған сәйкес біреуге шабуыл баршаға шабуыл болып табылады»,- делінген.
Құжатта Ресей Еуроатлантикалық қауіпсіздікке ұзақ мерзімді қатер деп аталады және қорғаныс шығындарының ұлғаюы, Reuters мәліметі бойынша, 2024 жылы 1 триллион доллардан асып кеткен. Саммит қорытындысы Солтүстік Атлантикалық альянстың жаңа шешімін және Мәскеуден келетін қауіпті тежеу үшін өзінің әскери қуатын арттыруға ұмтылысын көрсетуге арналған. «Біздің Ресейге жолдауымыз: «НАТО-мен соғыс ашпаңыз»», — деді Фридрих Мерц НАТО басшыларымен кездесуде.
Күтілгендей, коммюникеде Украинаның НАТО-ға кіруі туралы айтылмады, бірақ Марк Рютте баспасөз мәслихатында оның альянсқа кіруінің күмәнсіз екенін тағы да қайталады: «Біз Украинаны бейбітшілікке ұмтылуын қолдаймыз және оны НАТО-ға мүшелікке жолында қолдауды жалғастырамыз»,- деді.
