Ішкі туризмді дамыту үшін….

Түркістан облысы тарихи кешендерге бай өңір. Сондықтан да мұнда осы кесенелерге келушілердің қатары артып келеді. Бүкіл әлемнің назарын аударған нысанның бірі  Түркістан қаласы мен «Хазірет-Сұлтан» мемлекеттік тарихи-мәдени мұражай-қорығы объектілері. Айтпақшы, бұл кешен ЮНЕСКО-ның қамқорлық аймағына кіреді және Қожа Ахмет Ясауи кесенесіне қосымша Темірланның шөбересі, астроном Ұғлықбектің қызы Рабия Сұлтан Бегім кесенесі мен Қазақ ханы Есім. ЮНЕСКО-ның алдын ала тізіміне де енгізілген ортағасырлық Отырар қалашығы мен Отырар оазисінің археологиялық ескерткіштері, «Сауран» археологиялық кешені, Палеотикалық аудандары мен геоморфологиясы бар Қаратау мемлекеттік табиғи қорығы, Сайрам-Өгем мемлекеттік ұлттық табиғи паркі, Ақсу-Жабағылы мемлекеттік табиғи қорығы, Қасқасу тау шаңғысы курорты, Сарыағаш, Шардара қалалары.

Осының негізінде айтарлықтай туристік-рекреациялық әлеуеті бар өңірдің туристік бренді әзірленді. Бұл ежелгі мәдениет объектілері және сирек кездесетін сұлулық пен эндемиялық табиғи ландшафттар. Яғни, қажылық туризмімен қатар, экотуризмді белсенді дамыту бағыты белгіленді. Ақсу-Жабағылы қорығы сияқты белгілі қорғалатын экожүйелермен қатар бізде басқа да экологиялық аттракциондар бар — Қаратау, Қызылкөл көлі, Қошқарата өзенінің арнасы, Қырыққыз шатқалы, Сырдария өзенінің арнасы және т.б. Табиғат аймақтарымыз көрнекі ғана емес, өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің алуан түрлілігімен де ерекше. Статистикаға сенсеңіз, облыста өсімдіктің 1800 түрі өседі (оның 50 түрі Қазақстанның Қызыл кітабына енген), сүтқоректілердің 41 түрі, құстардың 300-ге жуық түрі мекендейді. Қазығұрт – Шымкенттен 40 шақырым жерде орналасқан киелі қорған. Бұл жерден бір кездері Ұлы Жібек жолы өткен. Бұл туралы әлі де көптеген аңыздар бар және олардың ең танымалы: Нұхтың кемесі библиялық дәуірде осы таудың басында қалды. Осы нұсқаны мойындау үшін таудың ең шыңында осы ежелгі «су көлігінің» үлгісі орнатылды. «Арыстан-Баб» кесенесі – ұстаз әрі рухани ұстаз Қожа Ахмет Ясауи бейітінің басына орнатылған 12-14 ғасырлардағы сәулет ескерткіші. Аңыз бойынша Арыстан-Баб әулие Мұхаммедтің серігі, батыр, сонымен бірге пайғамбардың досы болған. Кесене Отырар елді мекені мен Шәуілдер ауылынан екі шақырым, Шымкент қаласынан 150 шақырым жерде орналасқан. Биіктігі төрт метр, ұзындығы алты метрдей қасиетті Адам-Ата мен Жер-ан (Адам мен Хауа) тасы облыстың оңтүстігіндегі ең жұмбақ жерлердің бірі. Ол екі жартыға кесілген және еркектік және әйелдік принциптердің символы болып табылады. Халық арасында бұл жартастан жаны таза, ойы таза адамдар ғана өтеді деген сенім бар. Таңқаларлық жайт, әрбір арық адам жартастың арасындағы тар жарыққа сия алмайды, бірақ кейбір «томпақ» адамдар оны еш қиындықсыз өтіп кетеді.  «Қарашаш ана» кесенесі. Кесене Сайрамда 13 ғасырда тұрғызылған – ол осы күнге дейін өз ортасында сақталған. Қарашаш ана немесе өз атымен Айша бибі – ұлы Қожа Ахмет Ясауидің анасы. Ел аузындағы аңыз бойынша, бір кезде күмбездің басына бір тал қара шаш байланған. Өз заманының ғұламаларының бірі болған бұл әйелді дүние жүзі мұсылмандары тазалықтың, даналықтың, сабырлықтың үлгісі ретінде құрметтейді. «Ибраһим ата» кесенесі. Ол ислам дінінің ең құрметті насихатшылары мен ұстанушыларының бірі Қожа Ахмет Ясауидің әкесі шейх Ибраһимнің қабірі басына тұрғызылған. Шейхтың асыл тектілігін айғақтайтын қолжазбалар сақталған, ал аңыздар оның киелілігі мен тамаша көрегендігі туралы айтады. Сауран қалашығы. Бұл Қазақстандағы ортағасырлық бекініс сәулет өнерінің ең көне ескерткіштерінің бірі. Әлемнің түкпір-түкпірінен келген туристер  оның көркем қирандыларын тамашалауды армандайды. Елді мекеннің ең жұмбақ ғимараттарының бірі — ұзындығы 110 шақырым  жер асты су құбырлары, бұл ежелгі өркениеттің дамыған инфрақұрылымын көрсетеді. Сауран Түркістанның ең маңызды және бекіністерінің бірі болды.  «Домалақ ана» кесенесі. Қаратаудың оңтүстік беткейінде Балабөген өзенінің аңғарында орналасқан және Бәйдібектің кіші әйелі Нұрила Әли Сыланқызының бейітінің басына салынған. Ерекше зерделілігі мен мейірімділігінің, отбасы мен бала-шағаға деген адалдығы арқасында жұрт оны Домалақ ана, Әулие Ана деп атаған. Сенімдерге сәйкес, ол соғысып жатқан тайпаларды қалай тыныштандыруды және көшпелі тайпалар арасындағы татулықты нығайтуды білген. Ақмешіт үңгірі өңіріміздегі ең жұмбақ жерлердің бірі болып қала береді. Ертеде бұл жерде үлкен жерасты мешіті болған. Бұл терең баспананың өзіндік микроклиматы және ерекше жұмбақ атмосферасы бар. Сайрам-су шатқалы. Онда, 2350 биіктікте, гитара тәрізді, мұздық тектес көл бар. Көлдің суы өте суық, себебі ол терең тау бұлақтарынан ағып шығады. Көл өзінің «екі түсті» түрімен де ерекше. Көл суының түсі ашық көгілдір және көгілдір түстер арасында күрт ерекшеленеді. Бұл құбылыс, әдеттегідей, сіз сол жерде міндетті түрде еститін аңызбен түсіндіріледі. Мәртөбе елді мекені. Бұл көне қоныс бір кездері дала парламентінің рөлін атқарған: мұнда бірінші құрылтай өтіп, онда қазақ руларының старшындары көшпелі жерлерді, жайылымдық жерлерді анықтап, руаралық қатынастар мәселелерін шешкен. Ортағасырлық Отырар қаласының) «қалдықтарын» бейнелейтін Отырар қалашығы – 9 ғасырдан бері белгілі ежелгі дәуірдегі ең гүлденген «мегаполистердің» бірі. Көптеген аңыздарда қамтылған, олардың бірінде 1000 томдық сол кездегі ең бай кітапхана туралы айтылады. Шығыс қолбасшысы Темірланның есімі Отырармен байланысты – оның бұйрығымен Отырардан алыс емес жерде Арыстан-Баб кесенесі тұрғызылған.

Боралдай петроглифтері. Боралдай өзенінің иілісі маңында ерекше тарихи және көркемдік құндылығы бар қола дәуірінің жартастағы суреттері табылды. Бұл олжа нағыз әлемдік сенсацияға айналды. Қара патинамен жабылған тастар көптеген жабайы және үй жануарларын, аңшылық көріністерді, адамдардың өмірінен күнделікті эпизодтарды және отбасылық белгілерді (таңбалар) бейнелейді.

Жазғы демалыстың мүмкін болатын маршруттарының тізіміне көктемгі бастаулары бар қалалық Қошқарата өзені мен Шардара, су қоймаларының жағажайлары, Тоғыс, Келес және Бадам өзендері жатады… Бірақ, мамандардың пікірінше, жаздың ыстық мезгілінде жергілікті тұрғындардың ең танымал маршруттары Біздің тау әсем жерлері – Қасқасу, Сайрамсу, Машат, Біркөлік, Көкбұлақ, Сайрам-Өгем ұлттық табиғи паркі шатқалдары туризмнің көзіне айналды. Нағыз «швейцариялық» көріністер, ең таза «кристалды» ауа, таза табиғат — мұның бәрі бұрын туристерді де, бізді де, бейтаныс адамдарды да қызықтырды. Қазір олар таулы аймақтарды өркениетті түрде абаттандыру мен тау туризмін дамыту мәселесіне шындап кіріскен. Жоба бойынша егер 3 миллион гектар аумақта әрқайсысы 300 орындық – жалпы сыйымдылығы 9 миллион орындық, 100 гектар жер телімімен 30 мың демалыс аймағын салуға болады. Жылына 200 күнді толық толтыру және билет құны 10 мың теңге болса, бұл таза табыс 18 триллион теңгені құрайды. Егер де дәл осы жоба-армандар орындалатын болса, онда біздің бірегей тауларымыз толық туристік аймаққа айналады, ал туристер шетелдік демалыс аймақтарын емес, Түркістанның таулы демалыс орындарын таңдар еді. Туристерді тартуға тұрарлық маршруттар өлкемізде жетерлік. Ол үшін бүгінде қарқынды жұмыстар атқарылуда.