Иран президенті МАГАТЭ-мен ынтымақтастықты аяқтағанын хабарлады

Иран парламенті 25 маусымда Тегеранның МАГАТЭ-мен ынтымақтастығын тоқтату туралы заң жобасын мақұлдады.Бұл шешім АҚШ пен Израильдің Иранның бірнеше ядролық нысандарына әуе шабуылдарын жасағаннан кейін қабылданды.
Иран президенті Масуд Пезешкян сәрсенбі күні Израиль мен Америка Құрама Штаттары Иранның маңызды ядролық нысандарына әуе шабуылдарын жасағаннан кейін Атом Қуаты Халықаралық Агенттігімен (МАГАТЭ) ынтымақтастықты тоқтатқанын мәлімдеді, деп хабарлайды мемлекеттік БАҚ.
Заң қабылданғаннан кейін оның орындалуын қадағалау Иранның Ұлттық қауіпсіздік жоғары кеңесіне жүктелді.
Заң қабылданғаннан кейін МАГАТЭ инспекторларына «елдегі ядролық нысандар мен бейбіт мақсаттағы ядролық әрекеттердің қауіпсіздігіне кепілдік берілмейінше» Иранға кіруге рұқсат етілмейді. АҚШ-тың сол кездегі президенті Барак Обама тұсында Иранның әлемдік державалармен 2015 жылғы ядролық келісімі Иранға уранды 3,67%-ға дейін байытуға мүмкіндік берді, бұл атом электр станциясын қуаттауға жеткілікті, бірақ қару-жараққа жарамды уран жасау үшін қажетті 90% шекті деңгейден әлдеқайда төмен.
Келісім сондай-ақ Ираннан уран қорын күрт қысқартуды және центрифугаларды пайдалануды шектеуді талап етті, ал МАГАТЭ қосымша бақылау арқылы Тегеранның ережелерді сақтауын бақылауды тапсырды.
Бірақ АҚШ президенті Дональд Трамп 2018 жылы өзінің бірінші мерзімінде Вашингтонды келісімнен біржақты түрде шығарып тастады, бұл оның жеткілікті қатаң емес екенін және Иранның зымырандық бағдарламасына немесе Таяу Шығыстағы содыр топтарға қолдауына қатысты емес екенін айтты. Бұл теңіздегі және құрлықтағы шабуылдарды қоса алғанда, жылдарға созылған шиеленістерді тудырды. Иран өзінің ядролық бағдарламасы бейбіт мақсатты көздейтінін көптен бері айтып келеді, бірақ МАГАТЭ, Батыстың барлау агенттіктері және басқалары Тегеранда 2003 жылға дейін ұйымдасқан қару бағдарламасы болған дейді.
Тегеран уранды байытуды қайта жалғастыра ма?
Бұл ретте МАГАТЭ бас директоры Рафаэль Гросси Иранның уранды байытуды «бірнеше айдың ішінде» қайта бастауы мүмкін екенін айтты.
«Олардың мүмкіндігі бар. Олар бірнеше ай ішінде байытылған уранды айналдырып, өндіретін бірнеше каскадты центрифугаларға ие болуы мүмкін», — деді Гросси сенбіде CBS News-ке.
Бұл ретте АҚШ президенті Дональд Трамп жексенбіде Иран бейбіт жолмен алға жылжуға келіскен жағдайда оған салынған санкциялар жойылуы мүмкін екенін айтты.
«Бізде санкциялар бар. Бірақ егер олар өздеріне тиісті нәрсені жасаса, бейбіт жолмен жасай алса және бізге бұдан артық зиян тигізе алмайтындарын көрсетсе, мен оларды алып тастаймын, бұл үлкен өзгеріс әкеледі», — деді Трамп Fox News арнасына.
Трамп келіссөздер кезінде Иранның уранды байыту туралы өтінішін қабылдамай, «Мен бұған жол бермес едім» деп түсіндірді, содан кейін Иранның ядролық зауытын бомбалауды «Иранның ядролық қаруы болуы мүмкін емес, олардың қаруға ие болуына бірнеше апта қалды» деді.
22 маусымда АҚШ пен Израиль Иранның үш ядролық алаңына: Фордоу, Натанз және Исфаханға бірнеше рет соққы берді.