Теңізге шығар жолы жоқ дамушы елдерге арналған Біріккен Ұлттар Ұйымының үшінші конференциясы өтті

Президент Қасым-Жомарт Тоқаев ең әуелі конференцияны шақыру бастамасын көтергені үшін Түрікменстан Президенті Сердар Бердімұхамедовке ризашылығын білдірді. Сондай-ақ теңізге шығар жолы жоқ дамушы елдердің проблемаларын шешуге және мүмкіндіктерін пайдалануға бейіл танытқаны үшін БҰҰ Бас хатшысы Антониу Гутерришке алғыс айтты.

«Жиырма жылдан астам уақыт бұрын Қазақстан Теңізге шығар жолы жоқ дамушы елдерге арналған БҰҰ-ның алғашқы конференциясын өткізіп, жетекші рөл атқарды. Яғни еліміз бұл үздіксіз үдеріске бастапқы жылдардан бері қатысып келеді. Осы тарихи оқиға барысында Алматы іс-қимыл бағдарламасы қабылданды. Бұл құжат теңізге шығар жолы жоқ дамушы елдер тобының мәселелерін жаһандық дамудың күн тәртібіне тұңғыш рет шығарды. Бүгін біз алдымызда тұрған міндеттерді одан әрі ілгерілету мақсатында Авазада бас қосып отырмыз», – деді Мемлекет басшысы.

Мемлекет басшысы өңірлік күн тәртібі жөнінде пікір білдіріп, елдердің мүмкіндігі географиямен шектелмейтінін Орталық Азия тәжірибесі көрсетіп отырғанын айтты.

«Қазір теңізге шығар жолымыз болмағанымен, келешекте амалын табамыз. Яғни құрлық арқылы байланыс орнатудың маңызы арта түседі. Біздің өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуы орнықты. Саяси ерік-жігер, стратегиялық инвестиция мен халықаралық серіктестік болса, теңізге шығатын жолдың жоқтығы кедергі емес, керісінше өсімге ынталандырады. Орталық Азия өзара тиімді ықпалдастық қанат жайған аймаққа айналғанына куә болып отырмыз. Өңірдің сауда, инвестиция, көлік, байланыс және ресурстарды орнықты басқару салаларында даму әлеуеті жоғары. Екі күн бұрын Қазақстан мен Біріккен Ұлттар Ұйымы арасында Орталық Азия мен Ауғанстанға арналған орнықты даму мақсаттары жөніндегі өңірлік орталығын құру туралы келісімге қол қойылды. Оның штаб-пәтері Алматыда орналасқан. Бұл тұтас аймақ үшін маңызды жетістік әрі Аваза бағдарламасының игі мақсаттарына толық сай келеді», – деді Президент.

Қасым-Жомарт Тоқаев сөзін қорытындылай келе, Қазақстан теңізге шығар жолы жоқ дамушы елдер тобының мақсаттары мен қағидаттарына бейіл екенін растады.

«Теңіз қатынасы жоқ дамушы елдердің жаһандық күн тәртібінен тыс қалмауын халықаралық серіктестікті нығайту арқылы ғана қамтамасыз ете аламыз», – деді Мемлекет басшысы.

Бұдан бөлек, Біріккен Ұлттар Ұйымының конференциясында Президент Шавкат Мирзиеев теңізге шыға алмайтын елдер үшін транзиттік кепілдіктер және олардың осалдығы индексі туралы жаһандық келісімді әзірлеуді, сондай-ақ БҰҰ қамқорлығымен логистикалық интеграциялық қор құруды ұсынды.
Өз сөзінің басында Өзбекстан басшысы еліміздің Аваза саяси декларациясын толық қолдайтынын және он жылдық іс-қимыл бағдарламасын жүзеге асыруға белсенді атсалысатынын мәлімдеді.

Шавкат Мирзиеев биылғы конференцияда талқыланған мәселелердің теңізге шыға алмайтын елдер үшін өмірлік маңызы бар екенін атап өтті.

«Еліміздің теңіз қатынасына шығуы бірнеше мемлекеттің аумағы арқылы ғана мүмкін. Порттардан географиялық алшақтығы — біздің жағдайда бұл 3 мың шақырымға жуықтайды — бірқатар объективті проблемаларды тудырады. Олар жоғары тарифтерден, көлік дәліздері мен инфрақұрылымның шектеулі мүмкіндігінен, сондай-ақ Өзбекстан президентінің кедендік және басқа да транзиттік саясатына тәуелділіктен көрінеді», — деді. Дүниежүзілік банктің мәліметі бойынша, жоғары көлік шығындары мен транзиттік жүйенің тұрақсыздығынан Орталық Азия өңірі жыл сайын ЖІӨ-нің 2%-ға дейін жоғалтады, деді ол. Логистикалық шығындар тауарлардың жалпы құнының 60% құрайды, бұл әлемдік орташа деңгейден бірнеше есе жоғары.

«Осыған байланысты жаңа сенімді транзиттік дәліздерді және логистикалық инфрақұрылымды дамыту Орталық Азиядағы тұрақты ілгерілеудің маңызды шартына айналуда», — деді Өзбекстан Президенті.

«Бүгін бізді біріктіретін күн тәртібінде іргелі мәселе — әділеттілік мәселесі қозғалады. Бұл теңізге шыға алмайтын мемлекеттерге жаһандық экономикаға тең шарттарда қатысу мүмкіндігін береді», — деді Шавкат Мирзиёев. Бұл мәселені шешу үшін оның пікірінше, үш іргелі шартты орындау қажет: инфрақұрылымды жаңғырту, транзиттік проблемаларды болдырмау мақсатында байланысты нығайту және жаһандық теңдіктің негізгі элементі ретінде даму құқығын жүзеге асыру.

Мемлекет басшысы бүгінде Орталық Азияда бірыңғай көлік-логистикалық кеңістік қалыптасып жатқанын атап өтті. Орталық Азияны Шығыс пен Батыс, Солтүстік пен Оңтүстік арасындағы толыққанды транзиттік хабқа айналдыруға бағытталған бағдарламалар мен жобалар жүзеге асырылуда. Қытай-Қырғызстан-Өзбекстан темір жолының құрылысы басталды. Өзбекстан-Түркіменстан-Иран-Түркия көлік дәлізі бойынша жүк тасымалы айтарлықтай өсті.

«Бүгінгі таңда ортақ міндеттер мен проблемаларды жеңу үшін нақты, практикалық және институционалдық қолдау тапқан шешімдер өте маңызды», — деді Өзбекстан Президенті және бірқатар ұсыныстарды алға тартты.

Көлік дәліздерін дамыту
Мемлекет басшысы халықаралық көлік дәліздері мен инфрақұрылымын жедел дамыту үшін үйлестірілген іс-қимыл қажет, деді.

«Біз Өзбекстан-Ауғанстан-Пәкістан теміржол құрылысы жобасын дайындауды және жүзеге асыруды жеделдетуді жақтаймыз. Осы перспективалық дәлізді салынып жатқан Қытай-Қырғызстан-Өзбекстан теміржолымен байланыстыру біздің кең байтақ өңірімізде жаңа сауда-экономикалық кеңістік пен тұрақты көлік инфрақұрылымын қалыптастыру үшін үлкен мүмкіндіктер ашады», — деді Шавкат Мирзиёев.

Оның айтуынша, Өзбекстан да Орта дәлізді дамытуға басымдық береді. «Оны толық пайдалану үшін, ең алдымен, келісілген транзиттік саясатты жүзеге асыру, ережелерді біріздендіру және контейнерлік жүктерді тасымалдауға оңтайлы тарифтерді енгізу маңызды», — деп атап өтті президент.

Теңізге шыға алмайтын елдер үшін транзиттік кепілдіктер
Өзбекстан БҰҰ қамқорлығымен теңізге шыға алмайтын елдер үшін транзиттік кепілдіктер туралы жаһандық келісімді әзірлеуді ұсынды.