Әзірбайжан мен Армения бейбіт қатынастар туралы декларацияға қол қойды
Америка Құрама Штаттарының араласуымен Әзірбайжан мен Армения басшылары бейбіт қарым-қатынастар туралы декларацияға қол қойды, онда бейбіт келісім бойынша жұмысты аяқтау ниетін растады. «Енді олар ұзақ уақыт дос болады», — деді Трамп. Құжатта Оңтүстік Кавказ арқылы өтетін «Трамп маршруты» дәлізі жобасы да бар.
Әзірбайжан президенті Ильхам Әлиев пен Армения премьер-министрі Никол Пашинян АҚШ-тың арағайындығымен бейбіт қарым-қатынастар туралы ортақ декларацияға қол қойды. Құжатқа 8 тамызда Ақ үйде екі ел басшыларымен келіссөздер жүргізген АҚШ президенті Дональд Трамптың қатысуымен қол қойылды.
Әлі бітімгершілік келісімі болып табылмаған декларация мәтінінде Әлиев, Пашинян және Трамп Әзірбайжан мен Армения арасында бейбітшілік пен мемлекетаралық қарым-қатынас орнату туралы келісімнің мәтініне қол қойғаннан кейін «Келісімге қол қою және түпкілікті ратификацияға қол жеткізу үшін әрі қарайғы әрекеттерді жалғастыру қажеттігін мойындады және екі ел арасындағы бейбітшілікті сақтау мен нығайтудың маңыздылығын атап өтті» делінген.
«Армения мен Әзірбайжан 35 жылдан астам уақыт бойы екі халыққа да үлкен қасірет әкелген ащы жанжалда болды… Көптеген адамдар шешім табуға тырысты және таба алмады. Осы келісім арқылы біз ақыры бейбітшілікке қол жеткіздік», — деді Трамп.
Оның айтуынша, Вашингтон Баку және Ереванмен энергетика, сауда және технология, оның ішінде жасанды интеллект саласындағы ынтымақтастықты кеңейту үшін екіжақты келісімдер жасасады, сондай-ақ Әзірбайжанмен қорғаныс саласындағы ынтымақтастыққа қойылған шектеулерді алып тастайды.
«Олар ұзақ уақыт — 35 жыл соғысты, енді олар дос және ұзақ уақыт дос болады», — деді АҚШ президенті.
Әлиев бұл декларацияны «біздің балаларымыздың жарқын және қауіпсіз болашағына» жасалған қадам деп атады. Пашинян бұл құжат «Оңтүстік Кавказдағы бейбітшілік, өркендеу, қауіпсіздік және экономикалық ынтымақтастықтың жаңа тарауын ашады» деп атап өтті.
Декларация Әзірбайжан аумағы мен оның эксклавы Нахчыван Автономиялық Республикасы арасында Армения аумағы арқылы көлік дәлізін құруды көздейді. Ол халықаралық бейбітшілік пен өркендеу үшін «Трамп бағыты» деп аталды.
Трамптың айтуынша, дәліз Арменияның егемендігін толығымен сақтай отырып, Әзірбайжанға Нахчыванға шығуға мүмкіндік береді. Келісімді 99 жылға дейін ұзарту мүмкіндігі бар жол АҚШ-пен серіктестікте жасалады.
Reuters агенттігі АҚШ-тың Оңтүстік Кавказ арқылы стратегиялық транзиттік дәлізді дамытуға айрықша құқықтар алатынын, бұл Ақ үйдің мәліметінше, энергия ресурстары мен басқа да тауарлардың экспортын ұлғайтатынын жазды.
Шілдеде АҚШ-тың Түркиядағы елшісі Том Баррак Вашингтон Баку мен Ереван «бұл жолды өзара бөлісуі» үшін «Зәңгезүр» дәлізін 100 жылға жалға беруге дайын екенін айтқан.
Әзірбайжан мен Армения басшылары Трампқа қақтығысты тоқтатуға көмектескені үшін алғыс айтып, оны Нобель бейбітшілік сыйлығына ұсынатындарын айтты.
Би-би-си қызметінің еске түсіруінше, 2020 жылдың қарашасында Таулы Қарабақтағы әскери қимылдардан кейін Әлиев пен Пашинян Ресей президенті Владимир Путиннің арағайындығымен атысты тоқтату туралы келісімге қол қойды.
Декларацияда Армения мен Әзірбайжан ЕҚЫҰ бас хатшысынан Қарабақ жанжалын шешуге тиіс Минск тобын таратуды сұрағаны айтылған. Топқа Ресей, Франция және АҚШ тең төрағалық етті.
Армения мен Әзірбайжан арасындағы бейбіт келісім бойынша жұмыс Баку Таулы Қарабақта әскери операция жүргізгеннен кейін 2023 жылдың күзінен бастап жүріп жатыр, нәтижесінде аймақ Әзірбайжан тарапының толық бақылауына оралды.
2025 жылдың наурызында бітімгершілік келісім жобасы келісілді және Әзірбайжан оған қол қоймас бұрын Армениядан өз конституциясын өзгертуді талап етеді, Бакудің айтуынша, онда Әзірбайжанға қарсы аумақтық талаптар бар.
