Ұлттық жәдігер музей қорында сақтаулы
Түркістан облыстық тарихи-өлкетану музейінің филиалы Сарыағаш аудандық тарихи-өлкетану музейіндегі жәдігерлердің бірі асық топтамалары. Мұнда асықтың сан алуан түрі жинақталған. Тарихи-өлкетану музейіндегі асық жинағы шынымен де қызықты жәдігер. Асық – Орта Азия мен Қазақстан халықтарының мәдениетінде қолданылған көне ойын түрінің бірі. Баланы ептілікке, алғырлыққа, мергендікке баулитын ойын. Сондықтан да оны қызықты ойын болғандықтан балалардың бәрі ойнаған. Әрі ата-апалары немерелеріне деп қойдың, сиырдың, жылқының асықты жілігін жинап, асығын алған. Оған кей жерлерде ауырлау болсын деп тесіп, қорғасын құйған. Жалпы, Сарыағаш облыстық тарихи-өлкетану музейіндегі асық жинағы маңызды мәдени мұра болып табылады және өлкенің музыкалық дәстүрі мен тарихын зерделеу және түсіну үшін қызығушылық тудырады.
Сарыағаш облыстық тарихи-өлкетану мұражайындағы асықтар жинағы шынымен де маңызды мәдени мұра болып табылады және өлкенің дәстүрі мен тарихын зерделеу және түсіну үшін үлкен қызығушылық тудырады. Асық мәдениет пен ұлттық бірегейліктің символы ретінде Қазақстан мен Орталық Азияның тарихи мұрасының құрамдас бөлігі болып табылады. Асық жинағын зерделеу осы аймақтың дәстүрлі ұлттық ойындарын зерттеумен үндеседі. Асық жинағын мұражайда сақтау және көрсету арқылы келушілер бұл бірегей ойын түрімен танысып, оның тарихы, қолданылуы мен өңірдің мәдениеті мен дәстүріндегі маңызы туралы көбірек білуге мүмкіндік алады. Ендеше, Сарыағаш аудандық тарихи-өлкетану мұражайындағы асықтар жинағы өлкенің мәдени мұрасын сақтау мен насихаттауда маңызды рөл атқарады, сонымен қатар ауданның мәдени дәстүрлері туралы білім мен түсінікті кеңейтуге септігін тигізеді. Музейге жәдігерлерді жинаудағы негізгі мақсат — ұлттық ойын асықтың түрлері ойгау тәсілдерін балаларға үйрету, ұлттық ойындарды дәріптеу болып табылады. Негізінде асық ойыны шапшаңдыққа, ептілікке, мергендікке, сабырлы болумен қатар есепке, ой жүйріктікке қалыптастырады. Мұражайға артефактілерді жинау әртүрлі мақсаттарды көздейді, соның ішінде мәдениетті сақтау, ағартушылық насихат және ұлттық ойындарды дәріптеу болып табылады. Бұл мақсаттар әсіресе балалармен жұмыс істегенде маңызды. Балаларды ұлттық ойындарды үйренуге және оны ойнауға үйрету — олардың мәдениетінің дәстүрлері мен құндылықтарын сақтауға және беруге көмектесетін тамаша мақсат. Ұлттық ойындар ұлттық мұраның маңызды бөлігі бола алады және тарихи-мәдени тамыры тереңде жатыр. Асық ойнау (немесе басқа да ұлттық ойындар) балалардың бойында әртүрлі дағдылар мен қасиеттерді дамытады. Жылдамдық, ептілік, ұқыптылық, байсалдылық, есептеу және ойлау жылдамдығы – осы дағдылардың барлығын ұлттық ойындарға қатысу арқылы дамытуға, жетілдіруге болады. Сонымен қатар, ұлттық ойындарды ойнау командалық рухты, ынтымақтастықты, бәсекелестік пен басқа ойыншыларды құрметтеуге ықпал етеді.
Мұражай балаларға экспонаттар, демонстрациялар және интерактивті іс-әрекеттер арқылы ұлттық ойындарды білуге мүмкіндік бере отырып, оларға ұлттық ойындарды үйретуде маңызды рөл атқара алады. Бұл балаларға өз елінің мәдени мұрасын түсінуге және бағалауға, оған деген мақтаныш пен құрметті дамытуға көмектеседі. Тұтастай алғанда, мұражайға экспонаттар жинау және балаларды ұлттық ойындарды үйреніп, ойнауға үйрету мәдени мұраны сақтау және балалардың дамуы үшін маңызды. Бұл өз мәдениетінің дәстүрлері мен құндылықтарын кейінгі ұрпаққа жеткізуге және ұлттық ойындарды ойнау арқылы олардың сан алуан дағдылары мен қасиеттерін дамытуға көмектеседі.
Ежелден келе жатқан қазақ халқының ұлттық ойындарының бірі – асық ойыны. Асық ойынын күндіз де, түнде де ойнауға болады. Күндізгісі – мергендікке, түнгісі – ептілікке баулиды. Иіргенде түскен қалпына қарай асық – алшы, тәйке, бүк, шік деп, ал атуға арнап арнайы қорғасын құйылып жасалғаны – сақа, жақсылары – оңқы аталады. Одан да өзге асықтың түрлері мен атаулары да болады. Мәселен, асықтың түрлері: Асық – төрт түлік мал мен қоңыр аңның санының орта тұсында орналасқан асық жіліктен алынады.
Атап айтқанда: Сақа – асықтың үлкен әрі шымыр түрі. Бұл асық жеткен еркек қойдан (серкеден) немесе қошқар-текеден алынады. Кеней – көпшілік ойнауға арналған қарапайым асықтар. Шүкейт – жас малдың асығы. Қойлық – қойдың асығы. Ешкімек – ешкінің асығы. Құлжа – құлжаның асығы. Көктабан – қорғасын құйылған салмақты сақа асық. Топай – сиырдың асығы. Жабай – ірі асықты айтады. Қолқар – арқардың асығы. Асықтың атаулары:
Алшы – асықтың тәйкеге қарама-қарсы жағы — Алшы тұруы. Тәйке – асықтың алшыға қарама-қарсы жағы. Бүге – асықтың дөңес жағының жоғары қарап түсуі. Шіге – асықтың қуыс жағының жоғары қарап түсуі. Омпы – асықтың ашасы немесе мұртша жағы жоғары қарап түсуі немесе тік тұрып қалуы. Шоңқай – асықтың омпаға қарсы жағымен тік түсуі. Міне, асыққа қатысты қаншама мәліметтер мен мағлұматтарды музей қызметкерлері келушілерге тереңірек таныстырып өтеді. Әсіресе асықтың тарихына мектеп оқушылары қызығушылық танытады.
