XXI ғасыр адамзат баласы үшін көптеген жаһандық сын-қатерлер мен қауіптерге толы кезеңге айналды. Технология мен ғылымның дамуына қарамастан, әлемде діни алауыздық, экстремизм мен терроризм, ұлтаралық және дінаралық қақтығыстар азаймай отыр. Мұндай жағдайлар бүкіл адамзаттың бірлігі мен келісіміне қауіп төндіріп, өркениетті диалогтың қажеттілігін бұрынғыдан да күшейтті.
Осы орайда, бейбітшілік пен келісімді сақтауда мемлекеттер мен халықаралық ұйымдармен қатар, әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының да рөлі ерекше. Себебі дін – тек рухани бағдар ғана емес, сонымен қатар қоғамдағы моральдық тәртіп пен адамгершіліктің тірегі. Дін өкілдері арасындағы өзара түсіністік пен сыйластық жаһандық бейбітшілікті сақтауда шешуші орынға ие.
Қазақстан Республикасы осындай тарихи сәтте әлемдік қауымдастық алдында үлкен жауапкершілікті өз мойнына алып, діндер арасындағы диалог алаңын құруға бастамашы болды. Бірінші Президенттің тікелей бастамасымен 2003 жылдан бастап Астана қаласында тұрақты түрде өтіп келе жатқан Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшылары съезі — жаһандық деңгейдегі бейбіт үнқатысудың бірегей үлгісі.
Съездің басты мақсаты — дінаралық және өркениетаралық диалогты дамыту арқылы адамзат баласының бейбіт өмір сүруіне жағдай жасау, дін атын жамылған экстремизм мен зорлық-зомбылыққа қарсы тұру, әлемдік және дәстүрлі дін өкілдері арасында өзара түсіністік пен сенімді нығайту. Бұл бастама Қазақстанның ішкі тұрақтылығы мен халықаралық аренадағы беделін арттыруда маңызды рөл атқарды.
Қазақстан Республикасының тәуелсіздік алған 1991 жылдан бастап ұстанған ішкі және сыртқы саясатында ұлтаралық және дінаралық келісімді сақтау, бейбітшілік пен тұрақтылықты қамтамасыз ету басты стратегиялық басымдықтардың біріне айналды. Еліміздегі 130-дан астам ұлт пен 18-ден астам діни конфессияның бейбіт қатар өмір сүруі – мемлекеттің сан қырлы дінаралық саясатты сәтті жүргізуінің нақты нәтижесі.
Қазақстан Республикасының Конституциясында (1-бап) Қазақстан демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде айқындалған. 19-бапта әр азаматтың ар-ождан және діни сенім бостандығы бекітілген. Бұл норма мемлекет пен діннің ара жігін нақты ажыратып, діннің саясаттан тыс тұруына кепілдік береді.
Тәуелсіздік жылдары ішінде елімізде әртүрлі діни ұйымдар мен конфессиялардың өз қызметін еркін жүзеге асыруына жағдай жасалды. Қазақстанда 3 800-ден астам діни ұйым тіркелген. Ислам, православие, католик, протестант, буддизм, иудаизм сияқты дәстүрлі діндер мен түрлі ағымдар заң шеңберінде әрекет етеді.
Қазақстанда дінаралық және этносаралық татулық – ішкі тұрақтылықтың іргетасы. Президенттің бастамасымен құрылған Қазақстан халқы Ассамблеясы мен Діни бірлестіктермен байланыс жөніндегі мемлекеттік саясат осы келісімді сақтауға бағытталған.
Ел ішінде жүзеге асырылып жатқан «Рухани жаңғыру», «Қазақстан – 2050» стратегиясы, «Ұлт жоспары – 100 нақты қадам» сияқты бағдарламалар да конфессияаралық татулықты нығайтуға бағытталған. Қазақстан әрдайым діни төзімділік пен өзара түсіністікті насихаттап келеді.
Қазақстан ішкі тұрақтылықпен шектелмей, бұл тәжірибені халықаралық деңгейде ұсынуға көшті. Қазақстан 1992 жылдан бастап БҰҰ, ЕҚЫҰ, ИЫҰ секілді халықаралық ұйымдардың белсенді мүшесі ретінде бейбітшілікті нығайтуға атсалысып келеді. 2010 жылы Қазақстан ЕҚЫҰ Саммитін өткізу арқылы Еуропа мен Азия арасындағы көпірге айналды. 2017–2018 жылдары Қазақстан БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшесі ретінде жаһандық қауіпсіздік мәселелерін шешуге белсене қатысты.
Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшылары съезін өткізу бастамасы да осы халықаралық міндеттермен тығыз байланысты болды. Бұл идея ХХІ ғасырдағы жаңа діни үнқатысу форматын құруға бағытталды.
Н.Назарбаевтың халықаралық бастамалары әрдайым бейбітшілік, тұрақтылық және келісім құндылықтарына негізделді. Ол өз сөздерінде:
«Әлемде әртүрлі діндер бар, бірақ бір-ақ адамзат бар. Егер біз адамзаттың тағдырын ойласақ, діндер арасындағы түсіністікті нығайтуымыз керек», — деп атап өткен.
Осы идеяның аясында 2003 жылы алғаш рет Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының съезін өткізу туралы ұсыныс жасалды. Бұл идеяны Ватикан, Әл-Азхар университеті, Ресей Православ шіркеуі, Иран мен Израильдің діни өкілдері қолдап, алғашқы съезге келісті.
Бүгінде Қазақстан дінаралық татулықтың, өркениеттер үнқатысуының, діни төзімділік пен бейбіт өмір сүрудің үлгісіне айналды. Мемлекет бейбітшілік пен діни келісім саласындағы бастамаларды тек сөз жүзінде ғана емес, нақты іс жүзінде жүзеге асырып келеді. Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшылары съезі – осы бағыттағы ірі әрі маңызды жоба.
XX ғасырдың соңында және XXI ғасырдың басында әлемде діни алауыздықтар, діни экстремизм мен лаңкестік әрекеттер күшейе түсті. Әсіресе 2001 жылғы 11 қыркүйектегі Нью-Йорк қаласындағы террорлық шабуылдардан кейін дін мәселесі жаһандық қауіпсіздікке тікелей әсер ететін фактор ретінде қарастырыла бастады. Көптеген діндердің атына кір келтіріліп, діни экстремизм мен радикализмнің күшеюі адамзат үшін жаңа қауіптер туғызды.
Осындай қиын жағдайда діндер арасындағы өзара түсіністік пен төзімділікті дамыту қажеттілігі туындады. Бұл бағытта нақты диалог алаңын құру – уақыт талабы еді. Қазақстан Республикасы бұл бастаманы алғашқылардың бірі болып қолға алып, әлемдік деңгейдегі діни көшбасшыларды бір үстел басына жинауды мақсат етті.
Қазақстан 2003 жылы әлемдік және дәстүрлі діндер өкілдерінің форумын өткізу туралы бастама көтерді. Бұл ұсыныс халықаралық қауымдастық тарапынан оң қабылданып, сол жылы 23–24 қыркүйекте Астана қаласында бірінші съезд өтті.
І Съезд (2003 жыл):
17 делегация қатысты (ислам, христиан, иудаизм, буддизм, индуизм, даосизм және басқалар).
Съезд қорытындысы бойынша дінаралық диалогты жалғастыру қажеттілігі жөнінде бірлескен декларация қабылданды.
Осы съезд съездің тұрақты алаң ретінде ұйымдастырылуына жол ашты.
Сол сәттен бастап съезд әр 3 жыл сайын тұрақты түрде өткізіліп келеді. Қазақстан бұл съездің институционалдық негізін қалыптастырып, оның тұрақты жұмыс істеуіне жағдай жасады.
Съездің негізгі ұйымдастырушы органы – Хатшылық болып табылады. Ол съезд делегаттарының ұсыныстарын жинақтап, келесі съезге дайындық жұмыстарын жүргізеді.
Съезд өткізу үшін арнайы Бейбітшілік және келісім сарайы салынды (2006 ж.). Бұл нысан тек архитектуралық символ ғана емес, сонымен қатар Қазақстанның дінаралық келісімге деген шынайы ниетінің көрінісі.
Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшылары съезінің басты мақсаты – түрлі дін өкілдерінің арасында тұрақты және тиімді үнқатысу алаңын қалыптастыру арқылы әлемдегі бейбітшілікті, қауіпсіздікті және өзара түсіністікті нығайту.
Негізгі міндеттері:
— Дінаралық төзімділік пен өзара құрметті дамыту;
— Діни экстремизм мен терроризмге қарсы моральдық тосқауыл қою;
— Әлемдік және дәстүрлі діндер өкілдері арасында бейбіт келіссөз жүргізуге мүмкіндік беру;
— БҰҰ мен басқа да халықаралық ұйымдармен бірлескен бейбітшілік бастамаларын ілгерілету;
— Діннің адамгершілік және рухани әлеуетін жаһандық даму үшін пайдалану.
Съездің әрбір шақырылымында белгілі бір ұран немесе тұжырымдамалық тақырып белгіленеді. Олар әлемдік өзгерістерге байланысты жаңарып отырады. Дегенмен, съездің тұрақты ұстанатын құндылықтары бар:
Бейбітшілік – дінаралық татулық пен әлемдегі тұрақтылық;
Диалог – өзара түсіністік пен құрметке негізделген әңгімелесу;
Толеранттылық – өзгеше ойды қабылдай білу мәдениеті;
Ынтымақтастық – діни және мәдениетаралық серіктестік;
Адам құқықтары мен қадір-қасиетін сақтау – кез келген дін мен конфессияның ортақ қағидаты.
Қазақстан Республикасы Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшылары съезінің бастамашысы әрі негізгі ұйымдастырушысы ретінде осы форумның мазмұндық, ұйымдастырушылық және идеологиялық негізін қалады. Бұл форум еліміздің бейбітшілік пен рухани келісім саласындағы жаһандық миссиясының айқын көрінісіне айналды.
2003 жылы алғаш рет өткен съезден бастап Қазақстан өз аумағында тұрақты түрде бұл форумды өткізуді міндетіне алды. Мемлекет съездің өткізілуіне толықтай жағдай жасап, оған материалдық, дипломатиялық және ұйымдастырушылық қолдау көрсетіп келеді.
Қазақстан тек техникалық ұйымдастырушы емес, сонымен қатар диалогтың бағыты мен күн тәртібін айқындайтын басты ойыншы ретінде танылды. Съезд басталған сәттен-ақ Қазақстан діни көшбасшыларды бейбітшілік, келісім, бірлік пен төзімділік бағытында біріктіруге күш салды.
Қазақстан съезд алаңын әлемдік мәселелерді талқылауға арналған бейтарап әрі беделді платформа ретінде қалыптастырды. Бұл мақсатта еліміздің дипломатиялық қызметі бірнеше бағытта белсенді жұмыс атқарды:
— Әлемнің түрлі елдеріндегі діни ұйымдармен тұрақты байланыс орнату;
— Ватикан, Әл-Азхар, Ресей Православ шіркеуі, Израильдің Бас раввинаты, Үндістандағы индуистік орталықтармен тығыз серіктестік;
— БҰҰ, ЮНЕСКО, ИЫҰ, ЕҚЫҰ секілді халықаралық ұйымдармен ортақ үндеулер мен декларацияларды үйлестіру.
Осы арқылы Қазақстан тек діни форумның емес, сонымен қатар өркениетаралық диалогтың көшбасшысына айналды.
Қазақстан съезді өткізу үшін тек идеямен ғана емес, нақты инфрақұрылыммен де қамтамасыз етті:
Бейбітшілік және келісім сарайы – 2006 жылы Астанада салынған ерекше архитектуралық нысан. Бұл пирамида пішіндес ғимарат тек съездің символы ғана емес, сонымен қатар дін мен мәдениеттің тоғысқан рухани кеңістігіне айналды.
Съезд Хатшылығы – форумдар арасындағы кезеңде жұмыс істейтін тұрақты орган. Ол діни көшбасшылардың ұсыныстарын жинақтап, келесі съездің күн тәртібін дайындайды.
Астана декларациялары – съез қорытындысында қабылданатын маңызды құжаттар. Қазақстан бұл құжаттарды БҰҰ-ға жолдап, әлем елдеріне таратады.
Қазақстан съез арқылы бүкіл әлемге дінаралық келісімнің тиімді моделін ұсынды. Ел тәжірибесі тек саяси ғана емес, мәдени және рухани тұрғыда да назар аударуға лайық:
Әлем елдері Қазақстан ұсынған форматты басқа аймақтарда енгізуге қызығушылық танытуда;
БҰҰ және басқа ұйымдар Қазақстан бастамаларын өз баяндамаларында үлгі ретінде келтіреді;
Халықаралық сарапшылар мен БАҚ Қазақстанды «Бейбітшілік мекені», «Толеранттылық моделі» деп сипаттауда.
Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшылары съезі қазіргі халықаралық қатынастар жүйесінде өз орны бар, ерекше форматтағы диалог алаңы ретінде мойындалды. Бұл форумның халықаралық маңызы мен ықпалы тек діни салада ғана емес, саяси, мәдени, гуманитарлық бағыттарда да кеңінен танылды. Съезд бүгінде әлемдегі бейбітшілік пен тұрақтылықты нығайтудың нақты құралына айналып отыр.
Съездің декларациялары мен шешімдері Біріккен Ұлттар Ұйымы, ЮНЕСКО, ИЫҰ (Ислам Ынтымақтастығы Ұйымы), ЕҚЫҰ секілді беделді ұйымдардың құжаттарына енгізіліп, олардың жұмыстарына ықпал етуде.
Мысалы:
— 2010 жылы БҰҰ Бас Ассамблеясы съездің жұмысына жоғары баға беріп, Қазақстан бастамаларына қолдау білдірді.
— 2015 жылы ЮНЕСКО съездің бейбітшілік пен мәдениетаралық диалогқа қосқан үлесін мойындады.
Бұл Қазақстанның халықаралық беделінің артуына, әлемдік процестердегі бастамашы рөлін нығайтуға жол ашты.
2003 жылы 17 делегациядан басталған съезге қатысушылар саны жыл сайын артып келеді. Қазіргі уақытта съезге 50-ден астам елдің өкілдері, 20-дан астам түрлі дін мен конфессияның көшбасшылары қатысады.
Қатысушы елдер қатарына АҚШ, Ресей, Қытай, Ватикан, Египет, Сауд Арабиясы, Израиль, Иран, Үндістан, Жапония, Франция, Германия және т.б. жатады.
Бұл съездің тек аймақтық емес, жаһандық деңгейге көтерілгенін көрсетеді.
Съезд тек діни мәселелерді емес, сонымен қатар жаһандық бейбітшілік пен қауіпсіздік, терроризммен күрес, адам құқықтары, экологиялық мәселелер сияқты адамзаттық маңызы бар тақырыптарды көтеріп келеді.
Съездің үндеулері мен қабылдаған Астана декларациялары — қатысушы дін өкілдерінің ортақ ұстанымдарын білдіретін маңызды құжаттар. Олар бүкіл әлемді діни төзімділікке, бейбіт қатар өмір сүруге, зұлымдық пен экстремизмге қарсы бірігуге шақырады.
Мысалы, VII съездің (2022 ж.) Астана декларациясында былай делінді:
«Дін – адам өмірін құрметтеудің, өзара түсіністік пен бейбітшілік орнатудың басты құралы. Біз дінді кез келген зорлық-зомбылық пен лаңкестік әрекетке пайдалануға үзілді-кесілді қарсымыз».
Съезд барысында қабылданған бастамалар мен пікір алмасулар діни төзімділік мәдениетін қалыптастыруға зор ықпал етті:
Әртүрлі діндер өкілдері арасында тікелей байланыс орнады;
Діни конфессиялар арасындағы түсінбеушілік пен қарама-қайшылықты азайту жолдары қарастырылды;
Әлемдік қоғамдастықта дін атын жамылған экстремизмнің мәні мен салдарына ортақ баға берілді.
Съезд арқылы діни көшбасшылар мен саяси элиталар арасында өзара сенімге негізделген диалог жүріп жатыр. Бұл үрдіс халықаралық қатынастарды жұмсартуға, геосаяси шиеленістердің алдын алуға ықпал етеді.
Қазақстанның бұл бастамасы халықаралық қатынастарда «жұмсақ күш» ретінде қызмет етуде. Съезд елдің имиджін тек Орталық Азияда емес, бүкіл Еуразия кеңістігінде нығайтты. Қазақстан дінаралық үнқатысудың моделі ретінде өз тәжірибесін шет мемлекеттерге ұсынуда.
Сонымен қатар, бұл форум Қазақстанды бейтарап, бейбіт сүйгіш, толерантты және сенімді серіктес ретінде танытады. Осыған байланысты шетелдік сарапшылар мен саясаткерлер Қазақстанды «жаһандық діндер диалогының капиталы» деп атап жүр.
Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшылары съезі XXI ғасырда қалыптасқан діни үнқатысу форматы ретінде ерекше миссия атқаруда. Съездің алғашқы шақырылымынан бері атқарылған жұмыс пен қабылданған шешімдер оның тиімділігін дәлелдеді. Сонымен қатар, бұл форумның болашағы да зор, өйткені діни, этникалық және мәдени алшақтықтар тереңдеп келе жатқан қазіргі заманда диалог пен төзімділікке деген сұраныс артып отыр.
Съезд өткізілген жылдар ішінде көптеген нақты нәтижелерге қол жеткізілді:
- Діни диалогтың тұрақты алаңы қалыптасты
Форум әртүрлі діндердің өкілдері арасында тұрақты қарым-қатынас орнатты. Бұрын-соңды тікелей диалог орната алмаған дін басшыларының бір үстел басында бас қосуы – съездің үлкен жетістігі.
- Астана декларациялары қабылданды
Әр съездің қорытындысында қабылданған Астана декларациялары – діни көшбасшылардың бірлескен үндеуі. Бұл құжаттар БҰҰ, ЮНЕСКО, ЕҚЫҰ сынды халықаралық ұйымдарға жолданып, жаһандық бейбітшілікті нығайтуға бағытталған моральдық бағдарламаға айналды.
- Қазақстанның халықаралық беделі артты
Съездің табысты өтуі Қазақстанның бейбітшілік бастамашысы ретіндегі рөлін нығайтып, елімізді «бейбітшілік пен келісімнің мекені» ретінде танытты. Әлемдік саясаткерлер, дін басшылары мен халықаралық ұйымдар Қазақстанның бұл саладағы көшбасшылығына жоғары баға беруде.
- Хатшылық институты тұрақты жұмыс істейді
Съездің Хатшылығы тұрақты негізде жұмыс атқарып, делегаттар арасындағы байланысты нығайтуда. Бұл құрылым форумның формалды ғана емес, функционалды сипатын қамтамасыз етеді.
- Дінаралық толеранттылық мәдениеті дамыды
Съездің ықпалымен көптеген мемлекеттер мен халықаралық ұйымдар діни төзімділік мәселесіне тереңірек назар аударып, ұлттық деңгейдегі бағдарламалар қабылдауға көшті.
- 2023–2033 жылдарға арналған Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшылары съезін дамыту тұжырымдамасы қабылданды.
Осы тұжырымдамаға тоқтала кететін болсақ, бұл тұжырымдама съездің болашағын айқындайтын, стратегиялық мазмұны бар құжат ретінде Қазақстанның бейбіт дипломатиясын, мәдениаралық диалогты дамыту бағытындағы саясатын нақтылап берді.
Тұжырымдама съездің институционалдық негізін бекітіп, оның заманауи әлемге бейімделуін қамтамасыз ететін стратегиялық құжатқа айналды.
Тұжырымдама тек Қазақстанның ішкі қажеттілігінен туған жоқ. Халықаралық ұйымдар мен дінбасылар да форумның тұрақты әрі мақсатты дамуын қолдайтындықтарын мәлімдеді.
2023–2033 жылдарға арналған Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшылары съезін дамыту тұжырымдамасы – бұл дінаралық диалогты жаңа деңгейге көтеруге арналған стратегиялық бағдарлама. Бұл құжатта съездің болашақ миссиясы, институционалдық дамуы және мазмұндық кеңеюінің нақты бағыты айқындалған.
Діндер мен конфессиялар арасындағы өзара түсіністік пен сенімді нығайту, бейбіт қатар өмір сүрудің рухани негіздерін қалыптастыру – тұжырымдаманың басты мақсаты. Бұл үшін съезді тек форум ретінде емес, адамзаттың қауіпсіздік мәдениетін дамытудағы рухани кеңістік ретінде ұсыну көзделіп отыр.
Тұжырымдаманың негізгі міндеттері:
- Институционалдық тұрақтылықты қамтамасыз ету
Съездің Хатшылығын, жұмыс топтарын күшейту;
Съездің қызметін тұрақты негізде үйлестіретін құқықтық және ұйымдастырушылық механизмдерді нақтылау;
Форумның құрылымдық тұрақтылығын қамтамасыз ету.
- Қатысушылар аясын кеңейту
Жаңа діни конфессиялар мен аймақтық ұйымдарды тарту;
Бұрын қатыспаған мемлекеттерді қатыстыру;
Саяси көшбасшылар мен халықаралық ұйымдардың өкілдерін белсенді қатысуға шақыру.
- Жастар мен әйел көшбасшылардың рөлін арттыру
Жастардың діни білімін тереңдету;
Дінаралық бейбітшілікті жастар арасында насихаттау;
Әйелдердің рухани және қоғамдық өмірдегі белсенділігін қолдау.
- Ақпараттық кеңістікті пайдалану
Цифрлық платформаларда съезд үндеулерін тарату;
Әлеуметтік желілер арқылы кең аудиториямен байланыс орнату;
Онлайн-конференциялар, вебинарлар өткізу.
- Ғылыми және білім беру құрылымдарымен байланыс орнату
Университеттермен бірлескен жобалар жүргізу;
Дінтану, философия, мәдениетаралық қатынас салаларында ғылыми зерттеулерді қолдау;
Съездің архивін қалыптастыру және зерттеулерге қолжетімді ету.
- Гуманитарлық және делегациялық миссияларды дамыту
Қақтығыс аймақтарына діни көшбасшылар делегацияларын жіберу;
Экстремизмнен зардап шеккен елдермен рухани байланыс орнату;
Бітімгерлік, медиация процестеріне съезд өкілдерін тарту.
2023–2033 жылдарға арналған даму тұжырымдамасы Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшылары съезін жаңа мазмұнмен толықтырып, оның жаһандық ықпалын кеңейтуге бағытталған. Бұл құжаттың негізгі ерекшелігі – дінаралық диалогты заманауи сын-қатерлермен сабақтастыру және форумның институционалдық әлеуетін күшейту.
Дінаралық диалогтың орнықты болуы – ғылыми негізде талданған, дәлелді әрі жүйелі жұмыстарды қажет етеді. Сондықтан білім мен ғылым саласымен байланысты күшейту – басты басымдықтың бірі.
Жобалар:
Дінтану, философия, халықаралық қатынастар бағытында оқу бағдарламаларын жетілдіру;
Халықаралық діни және рухани зерттеу орталықтарымен байланыс орнату;
Съездің академиялық архиві мен электрондық кітапханасын құру;
Жас зерттеушілерге арналған гранттық бағдарламалар.
Нәтижесінде діни диалог ғылыми негізде талданатын, стратегиялық тереңдігі бар тұрақты платформаға айналу әлеуеті артады.
2023–2033 жылдарға арналған Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшылары съезін дамыту тұжырымдамасы – Қазақстанның халықаралық деңгейдегі гуманитарлық және рухани бастамаларын институционалдандыруға бағытталған стратегиялық құжат. Ол тек ұлттық мүддені ғана емес, жалпыадамзаттық бейбітшілік пен қауіпсіздік идеясын қорғауға арналған. Осыған байланысты тұжырымдама әлемдік қауымдастық тарапынан кең қолдау тапты және өзінің жаһандық ықпалын көрсете бастады.
2023–2033 жылдарға арналған тұжырымдама халықаралық деңгейде діни және рухани дипломатияны жаңа сатыға көтерді. Бұл құжат Қазақстанның бейбітсүйгіш саясатын бекітіп, әлемдік қауымдастықтың рухани бірігуіне бағытталған нақты әрі өзекті құралға айналды.
Қазақстан ұсынған дінаралық диалог үлгісі басқа елдер тарапынан қызығушылық тудырып отыр. Бірқатар мемлекеттер Қазақстан моделін зерттеуде:
Жапония, Мысыр, Сауд Арабиясы, Германия және Ресей сарапшылары Қазақстандағы конфессияаралық келісім тәжірибесін оң бағалауда;
Түрлі халықаралық симпозиумдар мен конференцияларда Қазақстанның съезд ұйымдастыру тәжірибесі мысал ретінде ұсынылуда.
Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшылары съезінің болашағы – жаһандық тенденциялармен тығыз байланысты. Болашақта форум мынадай бағытта дамуы мүмкін:
Жас дінтанушылар мен теологтарды тарту. Жаңа буынның диалогқа қатысуы діни толеранттылықты нығайтуға ықпал етеді;
Съезд жұмысына әйел діни көшбасшылар мен жастар ұйымдарын қатыстыру. Бұл инклюзивтілік деңгейін арттырып, ұрпақтар сабақтастығын қамтамасыз етеді;
Форум жұмысының цифрлық форматқа бейімделуі. Онлайн алаңдарда пікірталастар өткізу, съезд материалдарын қолжетімді ету;
Қақтығысты аймақтарға рухани делегация жіберу. Съезд миссиясын әлемнің тынышсыз бөліктерінде бейбітшілік орнатуға бағыттау.
Съезд тек діни мәселе емес, әлемдік қауіпсіздік, тұрақтылық және даму мүдделерін көздейді. Бұл форум арқылы:
Халықаралық шиеленістерді азайту жолдары ұсынылады;
Дін атын жамылған радикализмге қарсы тұру үшін бірігіп әрекет етуге мүмкіндік туады;
Мәдениеттер арасындағы өзара сыйластық күшейеді;
Қазақстанның бейбіт дипломатиясының моделі кеңінен тарайды.
Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшылары съезі — XXI ғасырдағы жаһандық қауіп-қатерлерге берілген маңызды гуманитарлық және рухани жауап. Бұл форум әлемде кең етек алған діни алауыздықтар мен экстремизмге қарсы бейбіт жолмен әрекет етудің нақты үлгісіне айналды. Қазақстан осы тарихи миссияны өз мойнына алып, діндер арасындағы диалог пен өзара түсіністіктің жаһандық алаңын сәтті ұйымдастырып келеді.
Жалпы алғанда, Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшылары съезі — бұл Қазақстанның әлемдік қауымдастық алдындағы тарихи жауапкершілігі мен өркениетаралық диалогқа қосқан шынайы үлесі.
