1991 жылы Кеңес Одағы ыдырап, Қазақстан мен Ресей өз тәуелсіздігін жариялағаннан кейін, екі ел арасында егемен мемлекеттер ретінде жаңа дипломатиялық қатынастар орнатылды.
1992 жылғы 22 қазанда Қазақстан мен Ресей арасында дипломатиялық қатынастар орнады.
1992 жылы екі ел «Достық, ынтымақтастық және өзара көмек туралы шартқа» қол қойды.
1998 жылы «XXI ғасырға арналған Мәңгілік достық пен әріптестік туралы декларация» қабылданды.
Бұл құжаттар екіжақты қатынастардың стратегиялық сипатын айқындап берді. Қазақстан мен Ресей дипломатиялық қатынастарын тең құқықты, өзара сыйластыққа және ішкі істерге араласпау қағидаттарына негіздеп жүргізіп келеді.
Қазақстан мен Ресей арасындағы келісімдер саны қазіргі таңда 300-ден асады. Олардың ішінде:
— 1998 ж. – Қазақстан–Ресей шекарасын делимитациялау туралы келісім;
— 2005 ж. – Байқоңыр кешенін жалға беру және бірлесіп пайдалану туралы келісім;
— 2013 ж. – XXI ғасырдағы тату көршілік пен одақтастық туралы келісім;
— 2019 ж. – «Жоғары деңгейдегі аймақаралық ынтымақтастық форумын» жыл сайын өткізу келісімі.
Қазақстан–Ресей арасындағы стратегиялық әріптестік бағыттары: ядролық қаруға қарсы қозғалыс және ядролық қауіпсіздік; шекаралық қауіпсіздік және көші-қон мәселесі; бейбіт дипломатия және көпвекторлы сыртқы саясатты қолдау; Орталық Азиядағы тұрақтылықты сақтау мен террористік қатерлерге қарсы әрекеттерді қамтиды.
Қазақстан мен Ресей арасындағы дипломатиялық қатынастың берік дамуы мемлекет басшыларының өзара сеніміне және тұрақты байланысына байланысты. Нұрсұлтан Назарбаев пен Владимир Путин қатынастардың стратегиялық негізін қалыптастырды. Қасым-Жомарт Тоқаевтың президенттік кезеңінде де Ресеймен арадағы ынтымақтастық саяси сабақтастықпен жалғасуда. Мысалы, 2021 жылы Қасым-Жомарт Тоқаев Ресейге ресми сапармен барып, Владимир Путинмен экономика, мәдениет, әскери-техникалық әріптестік бойынша жаңа келісімдерге қол қойды. 2022 жылы Санкт-Петербургтегі Еуразиялық экономикалық форумда екі ел басшылары аймақтық қауіпсіздік пен санкциялық қысымдар жағдайындағы серіктестік мәселелерін талқылады.
Қазақстан мен Ресей Ұжымдық қауіпсіздік шарт ұйымы (ҰҚШҰ) шеңберінде әскери-саяси одақтастар. Бұл ұйым аясында:
— Бірлескен әскери жаттығулар өткізіледі;
— Терроризмге қарсы операцияларға дайындық жүргізіледі;
— Ақпараттық қауіпсіздік, киберқауіпсіздік бойынша келісімдер жасалады. Мысалы, 2022 жылы Қазақстан мен Ресей Қарағандыда бірлескен «Бейбітшілік миссиясы–2022» жаттығуын өткізді.
Қазақстан мен Ресей арасындағы дипломатиялық қатынастар – көпқырлы, тұрақты және стратегиялық сипатқа ие. Бұл байланыстардың тарихы тереңде жатыр, ал қазіргі кезеңде олар халықаралық қатынастардың жаңа сын-қатерлеріне бейімделіп, жаңа мазмұнға ие болуда.
Мемлекетаралық келісімдер, тұрақты саяси диалог, халықаралық ұйымдар шеңберіндегі үйлесімділік – екі ел арасындағы дипломатиялық серіктестікті нығайтып отыр. Бұл – бүкіл Орталық Азиядағы бейбітшілік пен тұрақтылықтың маңызды факторы.
Қазақстан мен Ресей арасындағы экономикалық қатынастар – екі ел арасындағы стратегиялық серіктестіктің негізгі тіректерінің бірі. Ресей – Қазақстанның ең ірі сауда әріптестерінің қатарында. 2023 жылғы деректер бойынша:
— Қазақстанның сыртқы сауда айналымындағы Ресейдің үлесі 18–20% шамасында;
— Екіжақты сауда көлемі 2023 жылы 27,6 миллиард АҚШ долларына жетті (экспорт – 7,9 млрд $, импорт – 19,7 млрд $).
Қазақстан Ресейге негізінен астық, уран, ферроқорытпа, мырыш, алюминий, мұнай өнімдері, машина жасау жабдықтарын экспорттайды.
Ресейден Қазақстанға импорт машина мен құрал-жабдықтар, химия және фармацевтика өнімдері, азық-түлік, темір-болат өнімдерін құрайды.
Ресей мен Қазақстан арасындағы экономикалық байланыстардың негізі өңіраралық әріптестікке тіреледі. Екі ел арасында шығыс-батыс, солтүстік-оңтүстік бағыттарында логистикалық және өнеркәсіптік серіктестік жолға қойылған.
Жыл сайын өткізілетін Өңіраралық форумдар аясында аймақтар арасында бірнеше жүз миллион доллар көлемінде келісімшарттар жасалады. Мысалы, 2022 жылы Қостанайда өткен форумда 1,5 млрд АҚШ долларына жуық 20-дан астам келісімге қол қойылды.
Қазақстан мен Ресей энергетика саласында стратегиялық маңызға ие серіктестер. Бұл салада екі ел арасындағы өзара әрекет бірнеше бағытта жүзеге асады:
- Мұнай және газ тасымалдау
Қазақстан мұнайының едәуір бөлігі Ресейдің КТК (Каспий құбыр консорциумы) арқылы экспортталады (жылына 50 млн тоннаға дейін).
Газ тасымалы бойынша Қазақстан Ресейден Сібір газының бір бөлігін импорттайды, ал Өзбекстанға транзиттік тасымал жасайды.
- Электр энергетикасы
Ресей мен Қазақстанның энергетикалық жүйелері Біртұтас энергетикалық кеңістікке қосылған.
Жыл сайын Қазақстан Ресейден 2–3 млрд кВт⋅сағ электр энергиясын импорттайды.
- Ядролық энергетика және ғылым
«Байқоңыр» ғарыш айлағы – екі елдің ортақ меншігі. Қазақстан бұл кешенді Ресейге 2050 жылға дейін жалға беріп отыр.
«Қазатомөнеркәсіп» пен «Росатом» арасында уран байыту, ядролық отын өндіру саласында серіктестік бар.
Қазақстан мен Ресей – Еуразиялық экономикалық одақтың (ЕАЭО) бастамашылары және негізгі қатысушылары. 2015 жылдан бастап жұмыс істейтін бұл ұйым аясында:
— Кедендік кедергілер алынып тасталды;
— Тауар, қызмет, капитал және жұмыс күші еркін қозғалады;
— Ортақ техникалық регламенттер мен сауда ережелері енгізілді.
ЕАЭО аясындағы Қазақстан–Ресей серіктестігінің ерекшеліктері:
— Қазақстан арқылы Ресей Қытай және Орталық Азия нарығына шығады;
-Ресей арқылы Қазақстан Еуропа нарығына жол ашады;
— Бірлескен кәсіпорындар саны жыл сайын артып келеді (2023 жылы 10 000-нан астам).
Қазақстан мен Ресей арасында индустриялық-инновациялық жобаларды бірге іске асыру бастамасы белсенді дамып келеді.
Ірі жобалар мысалдары: «КАМАЗ-Инжиниринг» (Қостанай): жүк көліктерін құрастыру; «Татнефть – Казахойл» жобасы: мұнай өңдеу саласында; «Сибур» компаниясымен бірлескен мұнай-химия өндірісі (Атырау облысы).
2023 жылы ғана Қазақстанда 25 жаңа ресейлік зауыт ашылған немесе іске қосылу сатысында болған. Бұл – импортты алмастыру саясаты аясында жүзеге асып жатқан үдеріс.
Қазақстан мен Ресей Транс-Еуразиялық көлік дәлізі аясында стратегиялық әріптес. Негізгі бағыттар:
— «Батыс Қытай – Батыс Еуропа» дәлізі (Хоргос – Қорғас – Орынбор – Мәскеу);
— Темір жол кооперациясы («Қазақстан Темір Жолы» – «РЖД»);
— Кедендік рәсімдерді цифрландыру және ортақ бақылау пункттерін енгізу.
2024 жылдан бастап екі ел «цифрлық кеден» жүйесін бірлесіп дамытуға кірісті. Бұл тауар айналымын жылдам әрі ашық жүргізуге мүмкіндік береді.
Қазақстан мен Ресей арасындағы экономикалық қатынастар көпқырлы және стратегиялық сипатта. Сауда, энергетика, көлік және өнеркәсіп салаларындағы серіктестік – екі елдің даму басымдықтарымен сәйкес келеді.
Келешекте Қазақстан мен Ресей индустриялық кооперация, жасыл экономика, цифрлық трансформация бағыттарында терең интеграцияға бет алып отыр. Бұл тек екі елдің ғана емес, бүкіл Еуразиялық кеңістіктің тұрақты дамуына әсер ететін фактор.
Қазақстан мен Ресей арасындағы мәдени қатынастардың негізі – ортақ тарихи тағдыр, тілі мен діні әртүрлі халықтардың бейбіт қатар өмір сүру тәжірибесі, сондай-ақ Кеңес дәуірінде қалыптасқан білім мен ғылым, мәдениет жүйесіндегі ортақ кеңістік.
Кеңес дәуірінде Қазақстан мен Ресей арасындағы мәдени байланыстар орталықтандырылған идеологиялық саясат негізінде жүрді.
Тәуелсіздік алғаннан кейін де мәдени байланыстар үзіліп қалған жоқ, керісінше, жаңа сапалы мазмұнға ие бола бастады.
2022 жылы екі ел «Мәдени-гуманитарлық ынтымақтастықты дамыту туралы» келісімді жаңартты. Бұл келісім ортақ жобаларды, фестивальдерді, білім алмасуды және БАҚ саласындағы байланыстарды қамтиды.
Қазақстан мен Ресей жоғары білім мен ғылым саласында да тығыз ынтымақтастық орнатып келеді. Екі ел арасындағы жоғары оқу орындары арасында 100-ден астам келісімшарт бар. Оның қатарында Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ мен М.В.Ломоносов атындағы ММУ арасында стратегиялық әріптестікті, Қарағанды техникалық университеті мен Томск политехникалық университеті – инженерлік кадрларды даярлауды, 2010 жылдан бері Астанада ММУ-дың филиалы жұмыс істейтінін,Қазақстан студенттері Ресей ЖОО-ларында жыл сайын 15–20 мыңға жуық білім алып отырғанын атап өтуге болады.
Бірлескен ғылыми жобалар қатарында экология, ядролық энергетика, ғарыш зерттеулерін, цифрлық трансформация, жасанды интеллект, IT технологиялар саласын, 2023 жылы Қазақстан мен Ресей ғалымдары Арал теңізінің экожүйесін қалпына келтіру бойынша ортақ зерттеулерін жүргізгенін айта кету керек.
Қазақстан мен Ресей арасында жыл сайын түрлі мәдени фестивальдер, көрмелер, гастрольдік турлар, театр қойылымдары ұйымдастырылады. Бұл іс-шаралар халықтар арасындағы достықты нығайтып, мәдени әртүрлілікті насихаттауға бағытталған.
Тұрақты мәдени жобалар:
— «Қазақстандағы Ресейдің мәдениет күндері» және «Ресейдегі Қазақстанның мәдениет күндері»;
— Еуразиялық кітап көрмесі, Еуразия кинофестивалі;
— «Еуразиялық музыкалық альянс» – кәсіби орындаушылардың фестивалі;
— Бірлескен археологиялық және этнографиялық экспедициялар.
Орыс тілі – Қазақстанда ресми мәртебеге ие, мемлекеттік мекемелер мен БАҚ-да кеңінен қолданылады. Қазақстандағы «Достық үйлері» этносаралық диалог алаңы ретінде жұмыс істейді. Қазақстан халқы Ассамблеясы мен Ресей халықтарының Ассамблеясы – этномәдени ынтымақтастық алаңы.
Жастар – екі ел арасындағы болашақ қатынастардың кепілі. Қазақстан мен Ресейдің Жастар ұйымдары арасында бірлескен форумдар, стартап-лагерьлер, мәдени экспедициялар өткізіледі.
Мысалы:
— «Жас көшбасшылар форумы», «Еуразиялық жастар саммиті» – 2020 жылдан бері өткізіліп келеді;
— Студенттік алмасу бағдарламалары (Erasmus+, Рособразование гранттары);
— Қос диплом беру бағдарламалары – ресейлік ЖОО-лармен бірге.
Қазақстан мен Ресей арасындағы мәдени-гуманитарлық қатынастар – екі ел арасындағы сенім мен тарихи достықты нығайтатын негізгі құралдардың бірі. Ортақ мәдени мұра, білім және ғылымдағы байланыс, этносаралық үйлесімділік – бұл қатынастарды тұрақты және көпқырлы етеді.
Болашақта екі елдің мәдени саясатында жастардың рөлі, ақпараттық қауіпсіздік, креативті индустриялар мен цифрлық білім беру салаларына ерекше көңіл бөлінуі тиіс. Бұл – XXI ғасырдағы мәдени дипломатияның маңызды бағыттары болмақ.
Қазақстан мен Ресей арасындағы мемлекеттік шекара – әлемдегі ең ұзын құрлықтық шекара болып саналады. Оның ұзындығы – 7 591 шақырым, бұл екі елдің экономикалық, әлеуметтік, мәдени, экологиялық және инфрақұрылымдық тұрғыдан тығыз қарым-қатынас орнатуына үлкен мүмкіндік береді.
Шекаралық ынтымақтастық – екі ел арасындағы аймақаралық серіктестіктің негізі болып табылады. Бұл аймақтар арасындағы тауар алмасу, бірлескен кәсіпорындар, логистикалық дәліздер, экологиялық жобалар және этномәдени байланыстар арқылы көрініс табады.
Қазақстан мен Ресейдің шекаралас аймақтары – екіжақты экономикалық қатынастың ең белсенді бөлігі. Екі елдің шекаралас аймақтарында өзара сауда, өнеркәсіп кооперациясы, ауыл шаруашылығы және логистика салаларында түрлі жобалар жүзеге асуда. Мысалы, 2023 жылы Қостанай мен Челябі арасындағы сауда көлемі 500 млн АҚШ долларына жетті.
Орал мен Орынбор арасындағы «Орал–Орынбор» өндірістік аймағында бірқатар бірлескен кәсіпорындар құрылды (машина жасау, жеңіл өнеркәсіп, құрылыс материалдары).
Павлодар мен Омбы арасындағы логистикалық жобалар шекаралық теміржол торабы мен жүк терминалдарын кеңейтуді қамтиды.
Екі ел арасында 2003 жылдан бастап жыл сайын Қазақстан–Ресей аймақаралық ынтымақтастық форумы өткізіліп келеді. Бұл форум – мемлекет басшылары қатысатын жалғыз тұрақты өңіраралық алаң.
Форум тақырыптарының мысалдары:
— 2019 жыл (Омбы): «Шекаралық аймақтардағы туризмді дамыту»;
— 2021 жыл (Көкшетау): «Экологиялық саясат және жасыл технологиялар»;
— 2023 жыл (Петропавл): «Өнеркәсіптік кооперация мен инновация».
Форумдар аясында жыл сайын ондаған келісімдер мен меморандумдарға қол қойылып, өңірлер арасындағы сауда-саттық пен инвестициялық жобалар дами түсуде.
Шекаралық аймақтарда 30-дан астам халықаралық өткізу бекеттері жұмыс істейді. Олардың ішіндегі ең ірілері:
— Жайсан–Орск (Ақтөбе – Орынбор);
— Қайрақ–Ганюшкино (Атырау – Астрахань);
— Қарақоға–Бұрылтай (Қостанай – Челябі);
— Петропавл–Қорған (СҚО – Қорған);
— Ауыл–Михайловка (ШҚО – Алтай өлкесі).
Шекаралық ынтымақтастықтағы маңызды бағыттардың бірі – экология және су ресурстары. Жайық өзенінің тартылуы (Қазақстан мен Ресей үшін де өмірлік маңызды су көзі), Атырау мен Астрахань облыстары арасындағы Каспий теңізінің экожүйесін сақтау, орман өрттері мен шекаралық экологиялық қауіптер. Осы проблемаларды шешу үшін келесі бірлескен шешімдер қабылданған:
— 2022 жылы Жайықты сақтау жөніндегі Қазақстан–Ресей комиссиясы жаңартылды;
— «Каспийдің биоәртүрлілігін сақтау бағдарламасы» қабылданды;
— Шекаралық экологиялық мониторинг жүргізетін біріккен зертханалар құрылып жатыр.
Ресей – Қазақстан азаматтары үшін басты еңбек нарықтарының бірі. Сонымен қатар, Ресейден Қазақстанға да түрлі салаларда мамандар тартылуда. Мысалы 2023 жылы ресми тіркелген қазақстандық еңбек мигранттарының саны – 400 мың адам. Қазақстанда тұрып жатқан ресейлік азаматтардың саны – 80 мыңнан асады (көбі шекара маңындағы қалаларда). 2022–2023 жж. геосаяси ахуалға байланысты Ресейден Қазақстанға миграциялық ағын артты (IT-мамандар, кәсіпкерлер т.б.).
Қазақстан мен Ресей арасындағы шекара бейбіт және демаркацияланған, алайда кейбір бағыттарда, контрабанда, заңсыз көші-қон, браконьерлік сияқты мәселелер туындап отырады. Осыған байланысты екі елдің шекара қызметтері мен құқық қорғау органдары бірлескен операциялар мен патрульдер өткізеді. 2021 жылы «Қауіпсіз шекара» бағдарламасы шеңберінде 15 бірлескен операция ұйымдастырылды.
Шекаралық ынтымақтастық – Қазақстан мен Ресей арасындағы қарым-қатынастың практикалық, экономикалық және гуманитарлық маңызға ие бағыты. Бұл аймақтардағы өзара іс-қимыл өңірлік даму мен трансшекаралық тұрақтылықтың маңызды факторы болып табылады.
Қазақстан мен Ресей – посткеңестік кеңістіктегі негізгі геосаяси ойыншылардың бірі. Екі мемлекет те көптеген аймақтық және халықаралық ұйымдарға мүше, және олардың аясында тығыз әріптестік орнатып отыр.
Ортақ мүше ұйымдар: Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы (ТМД); Ұжымдық Қауіпсіздік Шарт Ұйымы (ҰҚШҰ); Еуразиялық экономикалық одақ (ЕАЭО); Шанхай ынтымақтастық ұйымы (ШЫҰ); Біріккен Ұлттар Ұйымы (БҰҰ).
Бұл ұйымдар Қазақстан мен Ресейдің аймақтық тұрақтылық, қауіпсіздік, сауда және дипломатия салаларындағы ұстанымдарын үйлестіруде маңызды рөл атқарады.
Қазақстан мен Ресей – 2015 жылы құрылып, бүгінде Армения, Беларусь, Қырғызстан елдерімен бірге жұмыс істеп жатқан ЕАЭО-ның негізін қалаушы елдері.
ЕАЭО шеңберіндегі басты жетістіктер:
— Кедендік шекарасыз сауда;
— Ортақ техникалық стандарттар;
— Капитал мен жұмыс күшінің еркін қозғалысы;
— Еуразиялық даму банкі және инвестициялық қорлар арқылы қаржылық қолдау.
2023 жылы Қазақстан мен Ресей арасында ЕАЭО аясында 10,5 миллиард АҚШ доллары көлеміндегі тауар айналымы тіркелді. Сонымен қатар, бірлескен кәсіпорындар саны 10 мыңнан асты.
ҰҚШҰ – аймақтық әскери-саяси одақ. Қазақстан мен Ресей оның басты қатысушылары ретінде аймақтық тұрақтылық пен қауіпсіздік саласында бірлесіп жұмыс істейді.
Қызмет бағыттары: Бірлескен әскери жаттығулар (мыс., «Бейбітшілік миссиясы», «Өзара әрекеттестік»); Терроризмге, экстремизмге және трансшекаралық қылмысқа қарсы күрес; Киберқауіпсіздік және ақпараттық қорғаныс.
2022 жылы Қазақстанда өткен ҰҚШҰ саммитінде Ресей мен Қазақстан аймақтық қауіпсіздікті күшейтуге бағытталған Жол картасын қабылдады.
ТМД – посткеңестік кеңістіктегі интеграциялық және гуманитарлық жобаларды үйлестіруші ұйым. Қазақстан мен Ресей бұл құрылым шеңберінде:
ШЫҰ – Азия кеңістігіндегі ең ықпалды ұйымдардың бірі. Қазақстан мен Ресей бұл құрылымда: Аймақтық қауіпсіздік пен шекаралық тұрақтылықты қамтамасыз етеді; Экономикалық ынтымақтастықты кеңейтеді (инфрақұрылым, көлік, энергетика); Мәдени-гуманитарлық жобаларды жүзеге асырады.
2022 жылы Самарқандта өткен ШЫҰ саммитінде Қазақстан мен Ресей «Цифрлық серіктестік» бастамасын қолдады.
БҰҰ аясында Қазақстан мен Ресей: Ядролық қаруға қарсы қозғалысты қолдайды; Азық-түлік қауіпсіздігі, экология, бейбітшілік мәселелерінде ұстанымдарын үйлестіреді; Гуманитарлық көмек көрсету, кедейшілікпен күрес сияқты бағыттарда ортақ бастамаларды қолдайды.
Қазақстан БҰҰ-да бірнеше рет миротворчестволық бастамалар көтерген, бұл Ресей тарапынан да қолдау тапты. Қазақстан 2017–2018 жж. БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің мүшесі болды және Сирия бойынша Астана процесін ұйымдастырды.
2022 жылдан бері Ресейге қарсы санкциялар мен геосаяси шиеленістер жағдайында Қазақстан көпвекторлы сыртқы саясат жүргізіп отыр. Сонымен қатар:
— Ресеймен сауда-экономикалық қатынастар түзілген халықаралық міндеттемелер аясында жалғасуда;
— Қазақстан «бейтараптық пен диалог алаңы» ретінде әрекет етеді;
— Аймақтық интеграцияның жаңа формаларын (мысалы, «Орталық Азия – Ресей» саммиттері) ұсынады.
Қазақстан мен Ресей халықаралық және аймақтық ұйымдар аясында жүйелі, стратегиялық әріптестікке қол жеткізген. Бұл қатынастардың көпқырлылығы – қауіпсіздік, экономика, мәдениет және құқық салаларын толық қамтиды.
2022 жылдан бері әлемдегі геосаяси жағдай түбегейлі өзгерістерге ұшырады. Ресей мен Батыс арасындағы текетірес, санкциялық саясат, Украинадағы қақтығыс – бүкіл Еуразия кеңістігіне ықпал етуде.
Қазақстан бұл жағдайда:
— Бейтарап, көпвекторлы сыртқы саясат ұстанымын сақтап отыр;
— Халықаралық құқық пен Біріккен Ұлттар Ұйымының қағидаттарына негізделген ұстанымды ұстанады;
— Ресеймен стратегиялық әріптестікті сақтай отырып, ішкі экономикалық және ұлттық қауіпсіздік балансын табуға тырысуда.
Бұл жағдай екі елдің қатынастарына жаңа сын-қатерлер туғызды, бірақ сонымен бірге жаңа бағыттарға да жол ашты.
Батыс елдерінің Ресейге салған санкциялары Қазақстан экономикасына да жанама түрде әсер етті. Мәселен:
— Банктік төлем жүйелеріндегі шектеулер;
— Транзиттік жүк тасымалы қиындықтары;
— Ресей арқылы өтетін экспорт жолдарының тарылуы.
Қазақстан бұл жағдайда бірнеше шараларды қолға алды:
— «Сары тізім» енгізіліп, санкциялық тауарлар мен технологиялар бойынша бақылау күшейтілді;
— «Ашық кеден» және «цифрлық кедендік бақылау» жүйесі дамуда;
— Альтернативті логистикалық бағыттар (Транскаспий дәлізі, Иран арқылы тасымал) қарастырылуда.
Бұл – Қазақстанның жаңа экономикалық географияға бейімделуінің бір көрінісі.
Қазақстан мен Ресейдің XXI ғасырдағы серіктестігі – тек екіжақты емес, Еуразия кеңістігінің тұрақты даму моделіне үлгі бола алады.
Қазақстан Республикасының Президенті Қ.К Тоқаев Ресейде шығатын “Известия” газетінде жарияланған мақаласында: ”Қазақстан мен Ресей тату көршілік пен одақтастық рухына негізделген риясыз достықты нығайтты және ең бастысы, өзара сенімді қарым-қатынас орнатты. Біз елдеріміздің басты мүддесіне сай келетін ең батыл идеяларды бірге жүзеге асыра аламыз деп ойлаймын. Ал, Қазақстанға келер болсақ, біз тарихтың қақтығысқа және апатқа толы күрделі кезеңінде Ресейдің сенімді стратегиялық серіктесі әрі одақтасы болып қала береміз”, — деді.
